e-Devlet uygulamaları, kamu hizmetleriyle etkileşim şeklimizi devrim niteliğinde değiştirerek topluma ve devlet kurumlarına birçok fayda sunmaktadır. Bu dijital uygulamalar, kamu hizmetlerini daha verimli, hızlı, erişilebilir ve şeffaf hale getirerek hayatlarımızı kolaylaştırmaktadır. Çevrim içi vergi beyannamelerinden dijital aşı sertifikalarına kadar bu inovasyonlar, kamu kurumları ve hizmetleriyle olan etkileşimlerimizi daha pratik ve kolay hale getirmeyi amaçlamaktadır.

Avrupa devletleri süreçleri kolaylaştıran, verimliliği artıran ve vatandaş memnuniyetini geliştiren yenilikçi çözümlerle e-Devlet dijital dönüşümünde öncü olmuştur. Avrupa Komisyonu ise e-Devlet inovasyonlarını daha da ileri taşımak için düzenli olarak “e-Devlet Kıyaslama Raporu” çalışmasını yayımlamakta ve bu raporda değerli ölçümler, içgörüler ve en iyi uygulamaları ortaya koymaktadır.

Temmuz 2023 tarihinde yayınlanan güncel “Dijital On Yıl 2024: e-Devlet Kıyaslama Raporu”, Avrupa devletlerinin dijital dönüşüm yolculuklarındaki ilerlemelerini 2022 ve 2023 yıllarına odaklanarak değerlendirmektedir. Bu kıyaslama çalışması, aynı zamanda son dört yıldaki daha geniş dijitalleşme trendlerine dair içgörüleri de sunan değerli bir izleme aracıdır. Bu rapor, Türkiye de dahil olmak üzere Avrupa Birliği (AB) Üye Devletleri, Avrupa Serbest Ticaret Birliği (EFTA) ülkeleri ve AB aday ülkelerindeki e-Devlet uygulamalarının gelişiminin izlemesi ve değerlendirmesinde önemli bir rol oynamaktadır. 

Bu genel bilgilendirmenin ardından Türkiye’nin e-Devlet başarı hikâyesinin sonuçlarına bakalım. Bu rapora göre Türkiye, geniş kapsamlı e-Devlet uygulamaları ve kullanım kolaylığı sayesinde AB ortalamasını geride bırakarak 83 puanla 10. sıraya yerleşmiştir. Bu başarının daha etkileyici kısmıysa, “Sağlık” kategorisinde Türkiye’nin 90 puanla 4. sırada yer almasıdır. Raporda belirtilmemiş olsa da nüfus büyüklüğü dikkate alındığında bu 4. sıra aslında anlamlı bir birinciliktir.

Türkiye'nin “Sağlık” sıralama değerini doğru bir şekilde anlamak için başarı sıralamalarının nüfus büyüklüğüne göre değerlendirilmesi esastır. Bu veri dikkate alındığında ise Türkiye, “Sağlıkta Dijitalleşme” alanında lider ülke olarak öne çıkmaktadır. Sıralamadaki ilk üç ülke olan Lüksemburg (653.000), Malta (531.000) ve Estonya'nın (1.300.000) nüfusları, Türkiye'nin nüfusuna kıyasla (85 milyon) oldukça düşüktür. Başka bir deyişle, sıralamadaki ilk üç ülkenin toplam nüfusunun, Türkiye'deki bir şehir hastanesinin sadece bir yılda tedavi ettiği hasta sayısından daha az olduğunu söyleyebiliriz!

Tiga Sağlık Teknolojileri olarak, Kişisel Sağlık Kaydı (Personal Health Record-PHR / e-Nabız), Merkezi e-Reçete (Reçetem) ve İlaç Takip Sistemi (İTS) gibi ulusal ölçekli dönüştürücü projelerde Türkiye Cumhuriyeti Sağlık Bakanlığı ve Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu (TİTCK) ile iş birliği yaparak, elde edilen bu başarının hayati ve stratejik bir ortağı olmaktan gurur duyuyoruz.

Dijital On Yıl 2024: e-Devlet Kıyaslama Raporu Metrikleri Nelerdir?

“Dijital On Yıl 2024: e-Devlet Kıyaslama Raporu”, dijital dönüşüm için bir yol haritası sağlamak amacıyla tasarlanmış kapsamlı bir araçtır. Avrupa genelindeki devletleri karşılaştırarak en son e-Devlet teknoloji trendlerini ortaya koymakta ve hükümetlerin geliştirebileceği alanları göstermektedir. Çevrim içi kamu hizmetlerinin değerlendirilmesi dört ana boyuta dayanır ve ülkeler 0 ile 100 arasında bir nihai puan alır. İşte bu dört boyutun ayrıntıları, neleri sorguladıkları ve ölçtükleri:

• Kullanıcı Odaklılık: Çevrim içi kamu hizmeti sunumunun düzeyi nedir? Hizmetler mobil cihazlar için optimize edilmiş midir? Çevrim içi destek kanalları ne kadar etkilidir? Bu soruların yanıtlarıyla çevrim içi erişilebilirlik, mobil uyumluluk ve kullanıcı destek ölçümleri değerlendirilmektedir.

• Şeffaflık: Kamu kurumları hizmet sunum süreçleri hakkında bilgi sağlıyor mu? Vatandaşlar, dijital hizmetlerde verilerinin nasıl kullanıldığı ve korunduğu hakkında bilgilendiriliyor mu? Böylelikle, hizmet sunumunun şeffaflık seviyeleri, kişisel veriler ve hizmet tasarımı hakkında ölçümler yapılmaktadır.

• Temel Teknolojik Bileşenler: Çevrim içi kamu hizmetlerini destekleyen teknolojik altyapılar nelerdir? Bu puan, elektronik kimlik (eID), elektronik belgeler (eDocuments), önceden doldurulmuş formlar ve dijital gönderiler gibi dijital iletişim seçeneklerine dayanarak belirlenmiştir.

• Sınır Ötesi Hizmetler: Yurt dışındaki vatandaşların çevrim içi kamu hizmetlerine erişilebilirlik seviyesi nedir? Bu değerlendirme, yine çevrim içi erişilebilirlik, kullanıcı desteği, eID ve eDocuments ölçümlerini dikkate almaktadır.

Şimdi Türkiye'nin bu başarısının detaylarına bakalım. Türkiye’nin 83 puan aldığı olağanüstü e-Devlet performansı, AB dışındaki ülkeler arasında lider olduğunu ve AB ortalaması olan 76 puanın da önemli ölçüde üzerinde olduğunu göstermektedir. Benzer nüfusa sahip diğer ülkelerle, örneğin 66 puan alan Almanya ile karşılaştırıldığında, Türkiye'nin başarısı daha da etkileyici hale gelmektedir. Son dört yılda toplam puanını 11 puandan fazla artıran Türkiye'nin sürekli ilerlemesi, e-Devlet alanında ortaya koyduğu sıra dışı dijitalleşme eylemlerinin bir sonucudur.

Raporda ele alınan 4 ana boyutu incelediğimizde, Türkiye'de dikkate değer bir hikâye keşfediyoruz. “Kullanıcı Odaklılık” açısından Türkiye yaklaşık 100 puan ile neredeyse mükemmel seviyededir. “Şeffaflık”, dört yılda 20 puan artarak 82'ye ulaşmış ve AB ortalaması olan 67'yi geride bırakmıştır. “Temel Etkenler” ise 95 puan ile dünya standartlarında bir performans sergilemektedir. Türkiye, AB üyesi bir ülke olmadığı için raporun 4. boyutu olan "Sınır Ötesi Hizmetler" göstergesinde ise değerlendirilmemiştir.

Burada vurgulanması gereken önemli bir noktaysa ülkenin gelişmiş “Sağlıkta Dijitalleşme” sonuçlarının, Türkiye'nin e-Devlet başarısının en kritik faktörlerinden biri olması ve raporda belirtilen ilgili boyutları kapsamasıdır. Tiga olarak yenilikçi ürünlerimizle bu başarıya katkıda bulunmaktan gurur duyuyoruz! Şimdi, sağlıktaki başarı hikâyesinin detaylarını keşfedelim.

Dijital Sağlıkta Lider: Türkiye

Bu raporda Avrupa Komisyonu, “Yaşam Olayları” adını verdiği dokuz e-Devlet alanını değerlendirmektedir. Bu alanlar, vatandaşların önemli yaşam evrelerinde düzenli olarak faydalandığı kamu hizmetlerini içermektedir. Doğal olarak, bu kıyaslamada “Sağlık” en kritik yaşam olayları kategorilerinden biridir ve ölçümler esas olarak elektronik sağlık kayıtları (Electronic Health Record -EHR) ve sağlık hizmetlerinin çevrim içi erişilebilirliğine odaklanmaktadır.

Raporu hazırlayan Avrupa Komisyonu, sağlık alanındaki dijital dönüşüm ihtiyacını sürekli olarak vurgulamaktadır. Yaşlanan nüfus ve çoğalan kronik hastalıklar gibi faktörlerle artan sağlık sistemleri üzerindeki yük, sağlık personeli eksikliği, bakıma erişim ve bakım kalitesindeki eşitsizlikler, sağlık hizmetlerinde dijitalleşmeyi acil ve kritik bir ihtiyaç haline getirmiştir. Her ne kadar elektronik reçete, elektronik sağlık kayıtları (EHR) gibi alanlarda küresel olarak ilerlemeler gerçekleşmiş olsa da “Dijital On Yıl 2024: e-Devlet Kıyaslama Raporu” dijital sağlık hizmetlerinde hâlâ önemli bir gelişim alanı olduğunu ortaya koymaktadır.

Raporun “Sağlık” kategorisi, vatandaşların temel sağlık hizmetlerine ve bilgilere erişimini değerlendirerek dijitalleşme ihtiyaçlarını ortaya koymaktadır. Araştırmacılar, şu soruları sorarak özel bir “e-Sağlık Göstergesi Çalışması” da yapmıştır:

• Dijital olarak randevu almak mümkün mü?
• Vatandaşlar doktorlarla sanal olarak görüşebiliyor mu?
• Elektronik sağlık kayıtları vatandaşlar için kolayca erişilebilir mi?

Bu çalışmaya ek olarak ulusal sağlık otoriteleri, kıyaslama raporu için değerli içgörüler sağlamak amacıyla “İç Değerlendirme Anketleri” de yapmıştır. Sonuçlar etkileyici olup, Türkiye, katılan ülkeler arasında 90 puan ile 4. sırayı almıştır. Ancak gerçek zafer ayrıntılardadır. Nüfus büyüklüğü faktörüne göre Türkiye “Sağlık” kategorisinde açıkça lider konumundadır. İlk üç ülke olan Lüksemburg, Malta ve Estonya'nın nüfusları Türkiye’ye kıyasla önemli ölçüde düşüktür. Türkiye'deki hastanelerin büyük bir kısmı bile her yıl bu ülkelerin toplam nüfusundan daha fazla hasta görmektedir!

Tiga olarak, Türkiye'nin sağlık sisteminin başarılı dijital dönüşümündeki rolümüzle gurur duyuyoruz. Türkiye'nin e-Devlet başarısı göz önüne alındığında, küresel bir model oluşturan bir sağlık sistemine katkıda bulunmaktan mutluluk duyuyoruz. Türk vatandaşlarına hızlı, etkili ve erişilebilir sağlık hizmetleri sunmada rol oynamak bir onurdur. Şimdi de bu başarıya en fazla katkıda bulunan ve Türkiye dijital sağlık ekosisteminde aktif olarak kullanılan bu çözümlerimizi biraz açıklayalım:

Etkimiz

Tiga olarak yaklaşık 20 yıldır dijital inovasyonlarla sağlık hizmetlerini dönüştürme konusunda tutkuluyuz. Odak noktamız ise hastaları her zaman en ön planda tutmak ve sağlık hizmetlerini herkes için daha erişilebilir hale getirmek oldu. Buna uygun olarak, sayısız hayata dokunduk ve Türkiye'nin olağanüstü sonuçlar elde etmesine yardımcı olduk. Türkiye'yi e-Devlet ve sağlık hizmetlerinin dijitalleştirilmesinde liderliğe taşıyan ürünlerimizi kısaca incelemenin zamanı geldi.

Kişisel Sağlık Kaydı (PHR)

Kişisel Sağlık Kaydı (PHR) Sistemi (e-Nabız), elektronik sağlık kayıtlarının (EHR) yönetimini kolaylaştıran ve vatandaşların bu kayıtlara erişimini sağlayan kapsamlı bir sistemdir. Türkiye’nin böylesine güçlü ve etkili bir EHR sistemini başarıyla uygulaması, e-Devlet ve sağlıkta dijitalleşme alanında ülkeyi küresel liderlerden biri haline getirmiştir.

PHR, vatandaşlara elektronik sağlık kayıtlarına (EHR) 7/24, hızlı ve güvenli erişim sağlayarak hasta katılımını artırmaktadır. Sistem, tüm özel ve kamu sağlık tesislerinden gelen gerçek zamanlı sağlık verilerini güvenli bir platformda birleştirmektedir. Bu platform, hastalara ve kullanıcılara “hastalıklar, teşhisler, reçeteler, laboratuvar test sonuçları, radyolojik görüntüler ve raporlar, aşı takvimleri, dijital aşı kartları, alerjiler ve çok daha fazlasını kapsayacak şekilde tüm tıbbi geçmişleri”ne erişim olanağı sağlamaktadır. PHR, artan hasta katılımının bir göstergesi olarak kullanıcılara sağlık kayıtlarına kimin ne kadar süreyle erişebileceğini belirleme yetkisi de vermektedir.

Bunun yanı sıra PHR, temel elektronik sağlık kaydı (EHR) yönetiminin ötesine geçerek kullanıcılara ilaç hatırlatmaları, kardiyovasküler hastalık risk hesaplayıcıları, akıllı asistan gibi ek özellikler de sunmaktadır. Sistem ayrıca kullanıcılara kan ve organ bağışı yapabilme imkânı da sağlamaktadır. Bu kapsamlı özellikler sayesinde PHR, bugüne kadar 76 milyondan fazla kullanıcı ve 125 milyon hastaya ait 10 milyardan fazla sağlık kaydını başarıyla işlemiştir. 218 binden fazla hekim ve 28 binden fazla sağlık tesisinin veri gönderdiği bu sisteme 30’dan fazla farklı bilgi sistemi entegre olmuştur.

Merkezi e-Reçete

Merkezi e-Reçete Sistemi (Reçetem), elektronik reçete dönüşümünün nasıl etkili bir şekilde uygulanabileceğinin somut bir kanıtıdır. Bu sistem, reçeteleme ekosistemindeki tüm paydaşları kapsayarak reçete süreçlerini dijitalleştirmekte ve ulusal düzeyde reçete yönetimini sağlamaktadır.

Başlangıçta “Renkli Reçete” ismiyle yalnızca narkotik ve psikoterapötik ilaçların reçetelendirilmesi süreçlerini yönetmek amacıyla başlatılan bu sistem, başarısı sonucunda zaman içinde belirli spesifik ilaçları da kapsayacak şekilde genişletilmiştir. Güncel durumdaysa sistem, ülkedeki tüm reçeteli ilaçların reçetelendirme süreçlerini yönetme kapasitesine ulaşarak ulusal ölçekli bir Merkezi e-Reçete Sistemi’ne dönüşmüştür.

Merkezi e-Reçete, günlük 2 milyondan fazla reçeteyi başarıyla işlemektedir ve sistemde bugüne kadar 81 milyon hasta için 1,5 milyardan fazla reçete oluşturulmuştur! Sistem, 246 binden fazla hekim, 30 binden fazla eczane, 51 binden fazla sağlık tesisi ve 40'tan fazla farklı sistemin entegrasyonunu içeren geniş bir ağla günde 9 milyondan fazla ilaç kutusunun hastalara dağıtımını sağlamaktadır.

Bu sistem, reçeteleme ve ilaç dağımı süreçlerini optimize ederek reçetelerin gerçek zamanlı izlenmesini sağlar ve hasta uyumunu artırmaktadır. Ayrıca doz hesaplama, kolaylaştırılmış SIG kodlu reçeteleme, alerji-ilaç ve ilaç-ilaç etkileşim kontrolleri, ilaç yönetimi yönergeleri ve farmakovijilans verileri gibi özellikleriyle reçeteleme sürecindeki riskleri de azaltmaktadır.

Sistem, ulusal ölçekte faaliyet göstererek hasta güvenliğini artırmaya yardımcı olmakta ve doğru ilaç bilgileri, klinik karar destek uyarıları ve tedavi planlarına tam uyumu garanti etmektedir. Sistem, sahte reçete ve ilaçların kötüye kullanımını da engelleyerek doğru ilaç dağıtımı ve kullanımını sağlamaktadır.

DrugXafe - İlaç Takip ve İzleme Sistemi

Güvenilir bir ilaç tedarik zinciri, hasta ve vatandaş güvenliği için hayati öneme sahiptir. DrugXafe markalı İlaç Takip ve İzleme Sistemi, bu güvenliği sağlamak amacıyla geliştirilmiştir. Dünyanın ilk uçtan uca ilaç izleme ve takip sistemi olan DrugXafe, Türkiye’de 2010 yılından beri İlaç Takip Sistemi (İTS) olarak kullanılmakta olup, sağlık sektöründe köklü bir dönüşüme imza atmış ve Türkiye’yi ilaç güvenliği ve tedarik zinciri dijitalleşmesinde öncü bir konuma taşımıştır. Bu inovatif sistem, Türkiye haricinde iki ülkede daha aktif olarak kullanılmaktadır.

DrugXafe, 2D Veri Matrisi kodları ile serileştirilen her bir ilaç kutusunu üretimden son kullanıcıya kadar ilaç tedarik zincirinin her aşamasında uçtan-uca takip edip izleyerek ilaç güvenliğini sağlamakta ve sahteciliği önlemektedir. Sistem, güçlü veri yönetimi ve etkin envanter yönetimi yetenekleri sayesinde güvenilir ve şeffaf bir ilaç tedarik zinciri yönetimi sağlamaktadır. Uluslararası bağımsız denetim ve danışmanlık firması PwC, Türkiye İlaç Takip Sistemi’nin (İTS) başarısını onaylayarak sistemi "İlaç Endüstrisinde En İyi Uygulama" olarak tanımlamıştır. Ayrıca Birleşmiş Milletler (BM) tarafından düzenlenen Dünya Bilgi Toplumu Zirvesi (WSIS), 2016 yılında Türkiye İlaç Takip Sistemi’ni (İTS) "Şampiyon e-Sağlık Projesi" olarak seçmiştir.

Ayrıca vatandaşların dijitalleşme süreçlerine dahil olmasını sağlamak amacıyla DrugXafe Mobil Uygulaması geliştirilmiştir. Bu uygulama, hastaların 2D Veri Matrisi’ni tarayarak veya ilaç barkod bilgilerini manuel olarak girerek ilaçlarının durumunu zahmetsizce kontrol etmelerini sağlamaktadır. Hastalar ilaçların son kullanma tarihleri, ilaç geri çağırma bildirimleri, güncel fiyatlar, yan etki bildirimleri, duyurular ve yakındaki eczaneler gibi temel bilgilere de erişebilmektedir.

Sonuç olarak, Türkiye e-Devlet alanında parlayan bir yıldız olmaya devam ediyor ve Avrupa Komisyonu'nun “Dijital On Yıl 2024: e-Devlet Kıyaslama Raporu”, bu başarıyı somut verilerle gözler önüne seriyor. Türkiye'nin bu başarısının arkasındaki en önemli etkenler, elektronik sağlık kayıtları (EHR) yönetimi, reçete ve ilaç güvenliğiyle birlikte hasta katılımı konularında gösterdiği dikkate değer dijitalleşme adımlarıdır.

Tiga olarak, Türkiye'nin dijital sağlık yolculuğunda kritik bir rol oynamaktan ve milyonlarca vatandaşı Kişisel Sağlık Kaydı (Personal Health Record-PHR / e-Nabız), Merkezi e-Reçete (Reçetem), İlaç Takip Sistemi (DrugXafe - İTS) gibi yenilikçi teknolojilerle güçlendirmekten gurur duyuyoruz. Bu doğrultuda gelecekte bu katkıyı büyütmek için çalışmalarımızı hız kesmeden sürdürüyoruz.

Sağlık hizmetlerinin dijitalleşmesinde daha büyük başarılar elde etme potansiyelimize dair heyecanımızı hiç kaybetmedik. Yenilikçi ürünlerimiz ve çözümlerimizle küresel çapta güçlü bir etki yaratacağımıza inanıyoruz. Bu katkılarımızın, sadece Türkiye’de değil, Avrupa’da ve tüm dünyada sağlık alanındaki dijitalleşme hedeflerini önemli ölçüde ileriye taşıyacağına eminiz.

Her zaman olduğu gibi, geleceği birlikte şekillendirelim!